Macro Commentaar 24 januari 2020: DE BODEM IS GEPASSEERD IN DE INDUSTRIE, MONDIAAL

  • Herstel in de industrie is in het vizier
  • Cijfers is Azië bevestigen conjuncturele verbetering
  • Neerwaartse aanpassing IMF groeiramingen in de foutenmarge
  • CEOs worden volgens PWC behoorlijk somber over 2020, maar ik lig er niet wakker van
  • Ontspanning tussen Frankrijk en de VS?
  • Corona-virus is een ‘wild card’

Over de richting van de groei in de industrie heb ik, en velen met mij, de laatste maanden veel geschreven. De industrie zit in het verdomhoekje van de mondiale economie, de groei is sterk teruggevallen en is in sommige landen, vooral in Duitsland, omgeslagen in krimp. Maar we moeten vooruit kijken. In mijn artikel over de vooruitzichten voor 2020 als geheel betoogde ik dat de belangrijkste drijvende krachten achter de mondiale conjunctuur zijn omgedraaid en dat we daar in de loop van 2020 de positieve effecten van zullen merken. Dat lijkt me nog steeds een goed uitgangspunt.

Inmiddels wordt deze mening door veel economen min of meer gedeeld, maar ze voegen er steevast aan toe dat het herstel ‘zwak’ zal zijn. Het IMF sprak deze week van ‘sluggish’. Het lijkt er soms op dat veel economen de indruk leggen op dat ‘zwakke’, niet op het ‘herstel’. Dat lijkt me een vergissing. Neem de ZEW index in Europa. Die meet het vertrouwen in de economie onder analisten.

De grafiek laat mooi zien dat de verwachtingscomponent van de ZEW index voor Duitsland de laatste maanden een spectaculair herstel laat zien. In januari werd de hoogste stand bereikt sinds 2015. Dat leidde tot het commentaar dat deze index wel goed is in het herkennen van omslagpunten, maar niet goed is in het voorzien van de kracht van het herstel. Dat is wellicht zo, maar de economen die dit naar voren brengen, zijn zelf meestal niet veel beter.

Ook PMIs in de eurozone beter

Het ondernemersvertrouwen, zoals door Markit gemeten in de Purchasing Managers Index (PMI), is in de eurozone ook duidelijk verbeterd in januari. In Duitsland steeg de index van de industrie van 43,7 in december tot 45,2, beter dan verwacht. Dat is nog altijd een cijfer dat op krimp voor de sector duidt, maar het was wel het beste cijfer sinds februari 2019. De belangrijke ‘new orders’ component steeg naar het hoogste niveau sinds oktober 2018: 48,0, versus 45,3 in december. Ook de PMI voor de dienstensector steeg in Duitsland in januari: 54,2 tegen 52,9 in december. De cijfers voor de eurozone als geheel waren wat betreft de beweging iets minder uitbundig, maar dat kwam vooral door Frankrijk waar vooral de dienstensector bleef getroffen door sociale onrust.

PMIs in de VS boeten juist wat aan kracht in

In de VS is de PMI voor de industrie in januari juist wat teruggevallen. Na de 52,4 van december volgde 51,7 in januari. Na augustus, toen volgens de PMI een dieptepunt voor de huidige cyclus werd bereikt van 50,3 is deze index drie maanden op rij gestegen, maar nu weer twee maanden op rij wat teruggevallen. Misschien was de stijging na augustus ook wel wat overdreven. De rivaliserende ISM index is helemaal niet gestegen sinds augustus, zodat de daling van de PMI de laatste twee maanden beide variabelen weer wat dichter bij elkaar brengt. De cijfers duiden overigens nog steeds op matige groei.

Discussie over Duitse voorraden krijgt een vervolg

Vorige week betoogde ik hier dat de vooruitzichten voor de Duitse economie in 2020 wellicht beter zijn dan veelal wordt gedacht doordat in 2019 sprake lijkt te zijn geweest van zeer forse voorraadintering bij industriële bedrijven en wellicht ook de (detail)handel. Volgens voorlopige becijferingen van de nationale rekeningen kostte die voorraadintering de Duitse economie vorig jaar 0,9% BBP. Dat is niet mis. Het positieve is dat zo’n ontwikkeling niet onbeperkt kan blijven voortduren. Bedrijven kunnen niet oneindig op voorraden interen.

Mijn enthousiasme stuitte op verzet van enkele bevriende economen. Ze wezen mij erop dat de kwaliteit van die cijfers dubieus is en dat je er beter geen conclusies aan kunt verbinden. Daar ben ik het in principe mee eens. Maar dit keer ligt het anders wat mij betreft. Dat komt doordat die groeibijdrage zo extreem negatief was. Bovendien strookt het aardig met cijfers die we kennen over de automobielsector. De productie is in 2019 fors teruggevallen, de export is ook duidelijk teruggevallen, maar in absolute aantallen veel minder dan de productie. Het aantal op kenteken gezette auto’s is vorig jaar juist wat gestegen en de invoer van auto’s min of meer gelijk gebleven. Niet al deze cijfers sluiten naadloos op elkaar aan, maar ze suggereren heel sterk dat Duitse automobielbedrijven vorig jaar stevig hebben ingeteerd op voorraden.

De ECB start herijking strategie

De ECB liet het monetaire beleid, zoals verwacht, onveranderd. Wel werd de aangekondigde herijking van de beleidsstrategie formeel bevestigd. Dat kan wel even duren. Christine Lagarde lijkt vooral te sturen op eensgezindheid. Dat lijkt me niet onverstandig. Veel details zijn jog niet bekend gemaakt en we moeten dit gewoon even afwachten.

Ik put moed uit Aziatische handelscijfers

Vorige week besprak ik hier de verbeterde handelscijfers van China in december, een teken dat de negatieve invloed van China op de rest van de mondiale conjunctuur aan het draaien is. Ik hield daarbij wel een slag om de arm. Doordat het Chinese Nieuwjaar dit jaar vroeger valt dan vorig jaar, zijn export en import wellicht naar voren gehaald. Dat heeft de cijfers over december dan positief beïnvloed maar zal een weerslag hebben in januari. De eerste cijfers uit Korea bevestigen dat beeld. De statistici in dat land rapporteren op de 21e dag van elke maand hoe de internationale handel van het land zich heeft ontwikkeld in de eerste 20 dagen van de maand.

De grafiek laat mooi zien dat het de laatste maanden beter lijkt te gaan met de Koreaanse export. Basiseffecten spelen hierbij zeker een rol, maar de boodschap lijkt mij helder: de krimp van de wereldhandel zal spoedig ten einde zijn. De details van de januari cijfers waren interessant. De totale exportwaarde was nog altijd 0,2% lager dan een jaar eerder, maar dat was dus toch het beste cijfer sinds eind 2018. De export naar China was in december nog fors gegroeid, maar was in januari 4,7% lager dan een jaar eerder, waarmee dat verhaal over Chinees Nieuwjaar bevestigd lijkt. Er moet wel gezegd dat de export naar Hong Kong juist fors toenam in januari: 9,9% j-o-j.

Japanse cijfers stroken met het bovenstaande. In december lag het volume van de Japanse export nog 1,9% lager dan een jaar eerder, een hele verbetering van de -5,0% van november. Wellicht heeft ook de Japanse uitvoer in december geprofiteerd van vervroegde verscheping van goederen naar China. de cijfers over januari zullen veel verduidelijken.

Koreaanse en Taiwanese BBP-groeicijfers waren wat beter in het vierde kwartaal. De Koreaanse economie groeide liefst 1,2% k-o-k en de j-o-j-groei versnelde van 2,0% naar 2,2%. De taiwanese groei versnelde van 3,0% naar 3,4% j-o-j in Q4.

IMF herzieningen in de foutenmarge

Het IMF verlaagde de eigen groeiramingen voor 2020 en 2021. Maar de aanpassing ten opzichte van de oktober ramingen was miniem: 0,1% voor 2019 en 0,2% voor 2021. Dat ligt allemaal in de foutenmarge. De meest opvallende aanpassingen betroffen de groeiramingen voor India: -1,2%-punt voor 2020 en -0,9%-punt voor 2021. Er valt verder niet veel over te zeggen. Natuurlijk, het IMF somde een groot aantal potentiële risico’s op. Maar het merkte ook op dat de kou wat uit de lucht is wat betreft het handelsconflict tussen de VS en china en dat neerwaartse risico’s toch wat zijn verminderd.

CEOs zijn geen economische voorspellers, no disrespect

PwC publiceerde deze week de resultaten van een jaarlijkse survey onder CEOs. 53% van de respondenten gaat uit van een verdere terugval van de economische groei in 2020. Nu heb ik veel respect voor CEOs. MAAR… Dit zijn geen professionele economen en hun taak is niet het voorspellen van de economie. Ik denk dat de kans heel groot is dat de meerderheid van CEOs eerder achter de feiten aanloopt dan dat ze goede voorspellers zijn. Vorig jaar was het percentage pessimisten 29% en in 2018 slechts 5%. De enorme vertraging van de groei in de wereld tijdens de afgelopen 24 manden hebben verreweg de meeste CEOs dus niet voorzien. Ik zou die CEOs eerder als contra-indicator zien. Dan is dat percentage van 53% somberaars juist positief…

De digitale belasting van Frankrijk en het Corona-virus

Frankrijk en de VS hebben een soort wapenstilstand gesloten op het gebied van de belasting die Frankrijk wil gaan heffen op de verdiensten die bedrijven boeken door hun digitale transacties met Franse ingezetenen. Er is op dit gebied geen akkoord als zodanig, maar de bedoeling is nog dit jaar een akkoord te bereiken. Dit is een zaak van mondiaal belang en internationale organisaties, vooral de OESO, houden zich ermee bezig. De ontspanning tussen Frankrijk en de VS is belangrijk omdat fricties tussen de VS en Europa een significant risico vormen voor de Europese economie. Vooral de Duitse automobielsector zou getroffen kunnen worden door Amerikaanse maatregelen. Het lijkt erop dat de aandelenkoersen van Duitse autoproducenten hierdoor momenteel worden geraakt. Dat impliceert uiteraard ook kans op herstel mocht de soep niet zo heet gegeten als ze wordt opgediend.

Een ander risico voor de economie en voor financiële markten is het Corona-virus. Kennelijk zijn er overeenkomsten met het dodelijke Sars-virus dat in 2003 slachtoffers eiste en economische schade aanrichtte. De laatste berichten zijn hoopgevend in die zin dat de verwachte ontwikkeling van het virus minder negatief zal zijn dan destijds die van het Sars-virus.