- Overheden en centrale banken doen wat ze kunnen
- Nederland kan zich de aangekondigde zeer forse overheidssteun makkelijk veroorloven
- Andere landen niet, maar die moeten het toch doen
- Toezichthouders zouden moeten overwegen financiële markten voor onbepaalde tijd te sluiten
Het besef is nu volledig doorgedrongen: de maatregelen ter indamming van het coronavirus leiden tot een ongekende en abrupte daling van de economische bedrijvigheid. Bij beleidsmakers is het besef ook doorgedrongen dat ze werkelijk alles uit de kast moeten halen om banen, inkomens en bedrijven te steunen. En dat doen ze ook.
Het kan ook makkelijk. Zeker in ons land. Alle berekeningen zijn speculatief en alles staat of valt met hoe lang het duurt voordat het virus tot staan is gebracht. Niemand weet dat met enige zekerheid. Toch is het zinvol eens naar de cijfers te kijken.
Nederlandse overheidsfinanciën bieden veel ruimte
Stel nu eens dat de bedrijvigheid een half jaar met 50% terugvalt; hopelijk is dat niet te optimistisch… En stel dat de overheid dat op de een of andere manier volledig compenseert. Dat kost dan dus 25% van het jaarlijks BBP. Daarmee gaat dan de staatsschuld omhoog. Gelet op waar de rente op staatsleningen is, kost dat in de toekomst jaarlijks slechts tienden van een procent van het BBP. En onze schuldratio zal wel (iets) door de 60% BBP schieten, maar wie maalt daar nu om?
Bij de presentatie van de maatregelen een paar dagen geleden meldde minister Hoekstra trots dat onze solide overheidsfinanciën ons is staat stellen forse overheidssteun te verlenen. Eigenlijk een zorgwekkende opmerking. Want zegt hij daarmee dat landen met minder solide financiën dit maar beter niet kunnen doen? Kan me niet voorstellen. Als iedereen om ons heen omvalt, houden wij het ook niet droog, ongeacht onze uitgangspositie.
Centrale banken doen ook wat ze kunnen om de liquiditeit in het systeem te garanderen. Ik denk dat dat goed is en dat ze het goed doen.
Onrust op financiële markten help niet
De volatiliteit of financiële markten is enorm, met de VIX-index op 80 of zelfs hoger. De koersverliezen op aandelenbeurzen zijn gigantisch. Dit roept wel een paar prangende vragen op. Laat ik er twee stellen.
Ten eerste, waren de verliezen minder geweest als centrale banken de laatste jaren wat meer restrictief zouden zijn geweest? De lage rente van de laatste jaren heeft sommige beleggers naar risicoposities verleid waarmee ze fundamenteel oncomfortabel zijn. Die rennen nu halsoverkop weg, denk ik. Bovendien heeft de lage rente natuurlijk leverage aangemoedigd. Wellicht is de extreme volatiliteit van nu deels het resultaat van een proces van deleveraging.
Een tweede vraag die mij bezig houdt, is of de toezichthouders de gereguleerde financiële markten niet beter zouden kunnen sluiten. En wel tot nader orde, tot er iets meer zicht is op hoe het virus zich vooral de de VS ontwikkelt. Na 9/11 waren de Amerikaanse aandelenmarkten een week gesloten. Op dit moment gaat een deel van de reële economie dicht, waarom blijven financiële markten dan open? De volatiliteit op financiële markten maakt de economische situatie alleen maar onzekerder en draagt bij aan een verdieping van de problemen.