Belasten waardestijging eigen woning is een uitzonderlijk slecht idee

Dat is de titel van een opiniestuk van mijn hand in het FD vandaag. Je vindt het op pagina 27 in het tweede katern. En online HIER.

Dat zit waarschijnlijk achter een betaalmuur. Daarom hier ook de integrale tekst. Voor de aardigheid heb ik onderaan een aantal grafieken over inkomens- en vermogensongelijkheid gekopieerd van de website van het instituut van Thomas Piketty c.s.

Belasten waardestijging eigen woning is een uitzonderlijk slecht idee

Zelfs volgens de cijfers van het instituut van de internationaal gevierde nivelleringsgoeroe Thomas Piketty zijn de inkomens- en vermogensverschillen in ons land beperkt en worden die niet of nauwelijks groter. Desondanks worden volgens het heersende narratief de rijken steeds rijker en de armen steeds armer. Dat moet worden aangepakt met hogere belastingen.

De belastingen op werken zijn te hoog en die op vermogen te laag, zo wordt veelal betoogd. Ook De Nederlandsche Bank pleit voor hogere belastingen op vermogen. Dat laatste is de ironie ten top. De centrale bank heeft als belangrijkste taak prijsstabiliteit te garanderen. Vorig jaar bedroeg de inflatie 10% en hield de ECB de rente een half jaar lang op nul of zelfs iets lager. Een effectievere manier om de waarde van het vermogen van spaarders te vernietigen is nauwelijks denkbaar.

Nu de ECB de rente eindelijk verhoogt, blijkt overigens dat zij zo veel goedkope liquiditeit aan banken heeft verstrekt dat die niet op het geld van particulieren zitten te wachten. De hogere rente wordt zodoende slechts heel mondjesmaat aan de spaarder doorgegeven. Werknemers profiteren inmiddels van hogere loonstijgingen en belastingmaatregelen gericht op koopkrachtherstel. Zij die voor hun inkomen afhankelijk zijn van het gespaarde vermogen hebben het nakijken.

Een nieuwe suggestie om vermogen zwaarder te belasten is om de waardestijging van de eigen woning te onderwerpen aan inkomstenbelasting. Vorige week pleitten zelfs twee jonge liberalen hiervoor met bijval van FD-columnist Anna Dijkman.

Huiseigenaren krijgen de waardestijging van hun woning zomaar in de schoot geworpen. Dat is niet eerlijk tegenover huurders, zo is de gedachte. Daarom moet die waardestijging worden belast. Als het zou gaan om een tweede woning of een woning als investering valt daar misschien iets voor te zeggen. Maar het als inkomen belasten van de waardestijging van de eigen woning lijkt mij een bijzonder slecht idee.

De absurditeit van het voorstel blijkt al direct uit de bedragen die er mogelijk mee zijn gemoeid. Een huis kost gemiddeld zo’n 400.000 euro. In 2022 stegen de prijzen ca. 10%. Dat levert dus een waardevermeerdering van 40.000 euro op. Het laagste tarief bij de inkomstenbelasting is 19%, het hoogste is 49,5%. Afhankelijk van waartegen de waardestijging wordt afgerekend mag de huiseigenaar dus ergens tussen 7.600 en 19.800 euro aftikken. Waarvan moeten ze dat betalen? Je kunt natuurlijk voor een veel lager tarief kiezen, maar is het dan feitelijk nog inkomstenbelasting? En we kennen al de WOZ en het ‘eigenwoningforfait’.

Mijn tweede bezwaar heeft te maken met wat de waarde van woonhuizen drijft. Dat is ten eerste de schaarste. Als het oneerlijk is dat huiseigenaren profiteren van de waardestijging zorg er dan voor dat het tekort aan woningen wordt opgelost. Ook de rente speelt bij de prijsontwikkeling een belangrijke rol. Een huis is een vermogenstitel met een hoge ‘duratie’. Huizenprijzen zijn zodoende gevoelig voor de rente. De extreem lage rente van de laatste jaren heeft de huizenprijs een forse impuls gegeven. Het lijkt mij ongewenst om mensen te belasten over wat in essentie een ‘duratie-effect’ is. Gaat de belastingdienst geld aan huiseigenaren betalen wanneer stijgende rente de huizenprijzen drukt?

Mijn derde bezwaar is conceptueel. Een mens moet ergens wonen. Dat is een ‘off balance sheet liability’. De waarde daarvan beweegt met de huizenprijs mee. Dat je rijker wordt van de waardestijging van je eigen woning is daarom een illusie. Dat is alleen op papier zo.

Het is de tijdgeest, ik weet het. Toch verbaast het mij hoe makkelijk het verhaal van grote en toenemende inkomens- en vermogensongelijkheid wordt aangenomen als een vaststaand feit en hoe makkelijk het vervolgens is om ferme belastingverhogingen voor te stellen. Vroeger wilden we het verschil tussen arm en rijk dichten door de armen te helpen rijker te worden. Inmiddels wordt alles uit de kast gehaald om het verschil te dichten door de rijken arm te maken.

Hier volgen de grafieken van Piketty c.s. Het is aardig om zelf op die site in de cijfers te neuzen. https://wid.world/country/netherlands/

De conclusie die ik trek uit deze cijfers is dat het met die inkomens- en vermogensverschillen in Nederland nog wel meevalt. Er zal wel wat op de cijfers te zijn af te dingen, maar we weten zeker dat Piketty c.s. waarschijnlijk niet hebben gepoogd de verschillen te verdoezelen.

De eerste twee grafieken laten het deel van het totale inkomen zien dat wordt verdiend door de meest verdienende 1% in Nederland en de VS. Tot aan 2000 is dat in Nederland gestaag is gedaald en daarna, inderdaad, iets is toegenomen, maar in historisch perspectief stelt het niet zo veel voor.

In de VS is dat wel anders. Helaas geeft die website niet voor alle variabelen cijfers over dezelfde periode. Maar de boodschap lijkt mij wel duidelijk.

Hetzelfde beeld komt naar voren bij vermogens.

En een iets ander perspectief: