Na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne hebben de EU en andere landen een reeks sancties ingesteld tegen Rusland. Voor de export van een groot aantal producten naar Rusland geldt een boycot. Het is echter bekend dat die boycot deels wordt omzeild doordat een stuk van de handel naar Rusland niet meer rechtstreeks maar via een omweg plaatsvindt. Via andere landen dus. Ik vroeg me af hoe groot die ‘omweghandel’ zou zijn en heb de cijfers opgezocht voor de Duitse exportwaarde naar Rusland en naar landen via welke export naar Rusland nu waarschijnlijk indirect plaatsvindt.
Aangezien handelsstromen van maand tot maand sterk kunnen fluctueren heb ik in de onderstaande grafieken cijfers opgenomen over 12-maands periodes. De meest recente waarneming betreft juni 2023 en de cijfers geven dus de totale waarde van de Duitse export naar de genoemde landen weer over de periode juli 2022 t/m juni 2023. Overigens is de schaal van al deze grafieken verschillend omdat de handelsstromen in omvang sterk verschillen. De patronen vertonen voor de meeste landen daarentegen een opvallende gelijkenis.
De waarde van de Duitse export naar Rusland was in de 12 maanden tot en met juni 2023 EUR 15,3 mrd lager dan de totale exportwaarde in 2019. De totale Duitse exportwaarde naar de andere hier genoemde landen was EUR 4,7 mrd hoger dan in 2019. Van die EUR 4,7 mrd extra neemt Kazachstan bijna de helft voor z’n rekening.
Het is uiteraard niet vast te stellen welk deel van de toegenomen exportwaarde naar de hier genoemde landen bestaat uit ‘omwegexport’ naar Rusland, maar de plaatjes suggereren dat het een groot deel betreft. Bijzonder spectaculair zijn de ontwikkelingen in Kirgizië. In 2019 exporteerde Duitsland voor slechts EUR 56 mln in het totaal naar dat land. In de 12 maanden tot en met juni 2023 was dat EUR 647 mln. Ook Armenië blaast vrolijk een partijtje mee. Het ziet de waarde van goederen uit Duitsland toenemen van EUR 180 mln in 2019 tot EUR 613 mln in de 12 maanden tot en met juni 2023.
Turkmenistan en Tadzjikistan doen – in euro’s – nauwelijks mee aan de ‘omweghandel’. De totale Duitse exportwaarde naar deze landen is sowieso van beperkte omvang, vooral die naar Tadzjikistan.
Wat mij overigens opvalt, is het grote verschil tussen 2014 en nu. In februari 2014 namen de Russen de Krim in en toen werden ook al sancties ingesteld, over en weer. Dat leidde destijds tot een aanzienlijk daling van de Duitse uitvoer naar Rusland. Eigenlijk is die daling in euro’s vergelijkbaar met die sinds het uitbreken van de oorlog. De Nederlandse export naar Rusland daalde in die tijd evenzeer. Ik heb mij altijd laten vertellen dat er toen ook al ‘omweghandel’ tot stand kwam via andere landen. Maar in de Duitse cijfers over de handel met de andere hier genoemde landen is daarvan voor de periode na februari 2014 niets te zien.
Het trekken van conclusies laat ik graag aan uzelf over. Ik heb de cijfertjes slechts op een rijtje gezet.
De bron van alle cijfers is Macrobond, die de cijfers van het Duitse CBS, Destatis, betrekken.
