Dat is de titel van mijn column deze week op de sites van investment officer en BNR.
Hier is de volledige tekst.
Het waren stevige discussies die ik rond de komst van de euro met mijn toenmalige collega Wouter W. had. Hij was een fervent tegenstander van de euro, ik een gematigd voorstander. Dat aan het opgeven van het wisselkoersinstrument nadelen waren verbonden was ons beiden duidelijk, maar Wouter beweerde ook dat onze pensioenbesparingen niet veilig zouden zijn voor de grijpgrage vingers van de zuidelijke landen. Dat leek mij complete onzin. Ik zag geen mechanisme waarlangs onze pensioenfondsen door anderen geleegd zouden kunnen worden en Wouter kon het mij ook niet duidelijk maken.
Inmiddels staat de economie van de eurozone er niet zo heel goed voor. Afgelopen week waarschuwde de ECB in het jaarlijkse Financial Stability Review nog voor een nieuwe crisis rond overheidsschulden. Heel acuut lijkt mij dat niet, maar het is bepaald geen fraai plaatje. Toen de euro begon had Frankrijk een overheidsschuld, net zoals als wij, van ca. 60% BBP. Die ratio is in Frankrijk opgelopen tot ca. 110%, bij ons is het ca. 45%. Het begrotingstekort van Frankrijk is momenteel 5-6% BBP en het ontbreekt aan urgentie om daar snel wat aan te doen. Bovendien is de groeidynamiek van de eurolanden inmiddels zeer beperkt waardoor landen niet redelijk pijnloos ‘uit hun schuld kunnen groeien’. De rating agencies hebben de laatste jaren de kredietwaardigheidsstatus van Frankrijk verlaagd en op de obligatiemarkt is het renteverschil tussen Frankrijk en Duitsland opgelopen tot het hoogste niveau in twaalf jaar.
Luide roep om lagere rente
De ECB heeft dit jaar de rente al drie keer verlaagd en zal dat waarschijnlijk in december opnieuw doen. De roep om nog wat meer vaart te maken wordt luider. Vorige week moedigde de president van de Italiaanse centrale bank de ECB nog aan om de rente verder te verlagen. En dan niet alleen naar ‘neutraal’ omdat het huidige, voor de conjunctuur restrictieve renteniveau niet meer nodig is. Hij pleitte voor nog lagere rentes. Ongetwijfeld om de groei te steunen en de overheidsfinanciën te ontlasten.
Het is een mooie boel. Beleidsmakers slagen er niet in de trend van een dalende groeidynamiek van de economie om te buigen en ze maken een potje van het begrotingsbeleid. Dan moet de ECB de zaak maar redden door de rente te verlagen en desnoods overheidsobligaties te kopen. Dat een centrale bank bij een tijdelijke conjuncturele zwakte de bedrijvigheid probeert aan te zwengelen met renteverlagingen lijkt me redelijk, maar met voortdurend extreem lage rentes vanwege een structureel groeiprobleem heb ik grote moeite.
Voor onze pensioenfondsen is een zeer lage rente een probleem. Dalende rentes blazen de contante waarde van de verplichtingen op en duwen zo de dekkingsgraden naar beneden. De meeste fondsen hebben de laatste jaren gelukkig wel weer enige indexatie kunnen verstrekken, maar de pensioenen en de rechten van de meeste deelnemers hebben door het uit- of achterblijven van indexatie in de laatste vijftien jaar een fors koopkrachtverlies geleden.
Zo’n 25 jaar na dato moet ik wellicht zeggen dat Wouter gelijk had. Doordat we deelnemen aan de euro en daardoor heel lang te maken hebben gehad met extreem lage rentes zijn onze pensioenen uitgehold.
Bezint eer ge begint
In januari gaan de eerste (drie) pensioenfondsen ‘invaren’. Dat wil zeggen dat ze overgaan van het oude naar het nieuwe stelsel en dat alle oude rechten worden omgezet in nieuwe, individuele potjes. Dat is een enorme operatie. Waarom alle oude rechten moeten worden omgezet is volstrekt onduidelijk.
Wel duidelijk is dat elk recht op achterstallige indexering bij invaren verloren gaat. Mij lijkt dat een ordinaire onteigening. En dan niet door een externe partij, maar door onszelf, een soort harakiri dus.
Volgens FNV-baas Elzinga zal iedereen erop vooruitgaan bij de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel. Dat valt te bezien. Als de rente daalt, komt de indexering opnieuw onder druk. PFZW heeft al laten weten dat het fonds geen indexering zal toepassen in 2025. Men moet vrezen dat dat niet voor het laatst zal zijn en dat ze niet het enige fonds zullen zijn. Ik word er niet vrolijk van.