PFZW en PGGM zijn volledig van het padje geraakt

Graag had ik het jaar afgesloten met een positieve column. Door omstandigheden gedwongen is me dat niet gelukt. De wereld wordt almaar gekker. Daar moet iemand toch iets van zeggen.

Hier is de tekst van mijn column deze week op de websites van Investment Officer en BNR. De tekst hieronder wijkt iets af doordat ik mijn emoties hier iets meer ruimte heb gegeven. Ik wens iedereen een goede jaarwisseling en een gezond en mooi 2025!

Vlak voor Kerstmis verschenen twee artikelen in het FD over het ESG-beleid bij PGGM, de pensioenuitvoerder die o.a. zo’n EUR 250 mrd beheert van ca. drie miljoen deelnemers van PFZW, het pensioenfonds in de zorg. Ik heb mij in het verleden wel eens kritisch uitgelaten over PFZW en daardoor indirect over PGGM. Als wat het FD schrijft juist is, moet je concluderen dat ze bij PGGM en PFZW nu toch echt helemaal van het padje zijn geraakt.

Al jaren ben ik kritisch op het ESG-beleid bij pensioenfondsen. Niet omdat ik tegen een betere wereld ben. Maar in mijn optiek worden in het kader van ESG discutabele keuzes gemaakt. De meeste mensen zijn tevreden als ergens het plakkertje ‘duurzaam’ op zit. Met wat daar precies onder wordt verstaan bemoeien ze zich niet of nauwelijks. Het plakkertje ‘duurzaam’ geeft ze het gevoel ‘goed bezig’ te zijn. Dat geeft activisten alle ruimte de duurzaamheidsagenda te bepalen. Het gaat vaak om subjectieve en morele oordelen. Voor iemand die zijn eigen geld belegt is dat prima, maar waarom denken bestuurders van pensioenfondsen dat ze alle deelnemers, die trouwens verplicht zijn aangesloten, het morele kompas van activisten mogen opdringen?

Wat mij erg aan PFZW stoort is het verschil in de aandacht die enerzijds uitgaat naar duurzaam beleggen en anderzijds naar de kolossale indexatie-achterstand die het fonds de afgelopen vijftien jaar heeft opgelopen. Ook in 2025 is de indexatie weer nul wat een koopkrachtverlies van 3,5% impliceert. Een forse dreun, zou ik zeggen. Over EUR 250 mrd is dat een koopkrachtverlies van EUR 8,75 mrd, of liefst 0,8% BBP! Geen kattenpis, zou je zeggen, maar op de home page van de website staan slechts berichten over duurzaam beleggen en dat PFZW zorgt voor een ‘goed pensioen’. In de laatste 18 jaar is er nauwelijks geïndexeerd. Er is inmiddels ca. 25% gemiste indexatie en het verlies aan koopkracht dendert voort. Een ‘goed pensioen’, hoe krijg je het uit je pen?

Geen overtuigend mandaat

PFZW heeft deelnemers via een steekproef ondervraagd over hun voorkeuren wat betreft duurzaam beleggen. Ongeveer de helft is daar voor, zij het dat het niet meer dan ‘iets’ aan rendement mag kosten. Hoeveel ‘iets’ is, is onduidelijk. De andere helft wil dat de nadruk ligt op het halen van een maximaal rendement en vindt duurzaamheid minder of helemaal niet belangrijk. Het is zeer de vraag of het bestuur op basis van zo’n enquête een mandaat heeft voor de drastische wijziging van de beleggingsstrategie die men voorbereidt.

De nieuwe strategie wordt ‘3D-beleggen’ genoemd. Bij het inrichten van de beleggingsportefeuille weegt wat het bestuur als duurzaam beschouwt, voortaan even zwaar als rendement en risico. Uiteindelijk wil men komen tot geconcentreerde portefeuilles, dat wil zeggen met vermogenstitels van een beperkt aantal kennelijk duurzaam geachte ondernemingen.

Volgens standaard finance-theorie is diversificatie ‘the only free lunch in town’. Geconcentreerde portefeuilles zijn volatiel en hebben dus een relatief hoog risico, zeker als de selectie mede wordt bepaald door wat activisten moreel juist of onjuist vinden.

PGGM had een ‘academische adviesraad’ met daarin vier gerenommeerde finance-hoogleraren. Nu zijn er genoeg activistische hoogleraren die het nieuwe beleid zouden toejuichen, maar de leden van de adviesraad deden dat niet. Die volgden de basale les van de standaard finance-theorie. Bovendien toonden ze aan dat er geen empirisch bewijs is dat het voorgenomen ‘impact beleggen’ ook echt de gewenste impact heeft. Anders gezegd, met het nieuwe beleid nemen de financiële risico’s voor de deelnemers toe, die daarover niet of slecht zijn geïnformeerd, terwijl er geen empirisch bewijs is dat de wereld er beter van wordt. De adviesraad was derhalve tegen het 3D-beleid. Toen ze dat kenbaar maakten werd de raad ontbonden.

Ook beleggingsprofessionals binnen PGGM hebben hun twijfels. De Chief Economist uitte kritiek op 3D-beleggen en kreeg vervolgens plotseling slechte beoordelingen. Hij werd er letterlijk ziek van. PGGM probeerde hem vervolgens via een rechtsgang te ontslaan maar werd door de rechter volledig in het ongelijk gesteld. Vanwege de verstoorde arbeidsrelatie zal PGGM hem moeten afkopen met een fors bedrag. Uiteindelijk moet dat worden betaald uit de premies van verpleegsters en andere zorgmedewerkers. Wordt er iemand verantwoordelijk gehouden voor zulk wanbeleid?

Wat bezielt deze mensen?

Het is allemaal nauwelijks te bevatten. De koopkracht van de PFZW-pensioenen daalt al jaren en die daling gaat vrolijk door. Nu wordt een nieuwe beleggingsstrategie voorbereid die de risico’s voor de deelnemers verder vergroot met als doel de wereld te verbeteren. Empirisch bewijs dat de wereld er inderdaad beter van wordt, bestaat echter niet. De deelnemers worden hierover niet of slecht geïnformeerd en hun mening over duurzaam beleggen wordt feitelijk genegeerd evenals het kritische advies van de academische adviesraad. Die wordt daarop ontbonden. Als klap op de vuurpijl wordt een jammerlijk mislukte poging gedaan om de kritische Chief Economist te ontslaan. Hoe verhoudt dit zich allemaal tot de G (goede ‘governance’) uit ESG, dat bij het bestuur zo hoog in het vaandel staat? Wat zijn dit in hemelsnaam voor mensen?