Dit is een opiniestuk dat vandaag in het Financieele Dagblad staat. Het is een reactie op een interview met ABP-topman Van Wijnen dat vorige week in die krant stond.
Onlangs meldde ABP-topman Harmen van Wijnen aan dat het grootste pensioenfonds van ons land vorig jaar afscheid heeft genomen van beleggingen in zo’n 900 van de circa 2000 bedrijven die men in portefeuille had (FD, 18 februari).
De reden? Die bedrijven zakken voor de test die het ABP-bestuur opstelde ten aanzien van ESG-criteria. Vooral de toets van goed bestuur (‘governance’) kunnen veel bedrijven kennelijk niet doorstaan.
Je kunt je afvragen of de financiële belangen van de deelnemers gediend zijn met een dergelijke, fors van brede indices afwijkende, beleggingsportefeuille – en in hoeverre die vraag eigenlijk een rol heeft gespeeld in de besluitvorming.
Ander wereldbeeld
Volgens Van Wijnen worden hij en zijn collega’s gedreven door een ‘diepe verantwoordelijkheid’ voor komende generaties.
Zo’n claim op morele superioriteit is stuitend, helemaal als we in het interview leren dat Van Wijnen extra motivatie voor dit activistische beleid haalt uit het feit dat hij net opa is geworden. Ik ben eveneens grootvader. Ook zonder eigen kleinkinderen zou ik echter een diepe verantwoordelijkheid voor komende generaties voelen. Van Wijnen cum suis en ik hebben duidelijk een verschillend wereldbeeld.
Wie zijn eigen geld belegt, mag van mij doen wat zij/hij wil. Wie geld van anderen belegt – en zeker pensioengeld dat bedoeld is om mensen financieel een onbezorgde oude dag te garanderen – moet het financiële belang van die anderen als eerste prioriteit hebben. Pensioenen worden voor zo’n 65%-75% betaald uit rendement. Daar moet je niet lichtzinnig mee omgaan.
Voor vergaand ideologisch gedreven beleggingsbeleid mag bij pensioenfondsen geen ruimte zijn. Zeker niet bij pensioenfondsen die een enorme indexatieachterstand hebben opgelopen zoals het ABP. Wie wordt er verantwoordelijk gehouden als het beleggingsbeleid negatief uitpakt, en deelnemers er op achteruit gaan?
Een middelvinger
Juist toen het ABP met het ombouwen van de beleggingsportefeuille begon, nam de Tweede Kamer een motie aan waarin staat dat bij fondsen het realiseren van een koopkrachtig pensioen altijd centraal moet staan, en niet activistisch of ideëel beleggen. De motie werd aangenomen met twee derde meerderheid. Maar toenmalig minister Carola Schouten legde de motie naast zich neer – en het ABP gaf de motie de middelvinger, naar nu blijkt.
En terwijl ABP-bestuurders menen dat veel bedrijven een door het ABP bedachte definitie van goed bestuur niet doorstaan, verdient het eigen bestuur geen schoonheidsprijs. Dat is de ironie ten top.
Het is twijfelachtig of men een mandaat heeft voor het extreme beleid dat wordt gevoerd. De leden worden vooraf niet of slecht geïnformeerd over wat het nieuwe beleggingsbeleid aan rendement en daardoor aan pensioenuitkering kan kosten. Achteraf is het geen snars beter, want rendementen worden niet meer tegen brede, gangbare benchmarks afgezet, maar tegen een zogeheten ‘customised benchmark’. Een schrijnend gebrek aan transparantie.
Ook heel raar is dat men grotendeels ‘passief’ belegt, omdat men meent niet slimmer te zijn dan de markt – behalve op één gebied: ten aanzien van duurzaamheid weet het ABP-bestuur het plotseling wél beter. De hele beleggingsportefeuille is vervolgens ingericht aan de hand van dat ene thema waarop men meent superieure inzichten te hebben. En de rapportages over wat de wereld opschiet met dit beleggingsbeleid komen niet verder dan compleet nietszeggende clichés.
Woke in kwadraat
Kennelijk heeft het ABP onder andere afscheid genomen van Meta en Alphabet, maar ook van Ahold en Philips. Hebben de deelnemers aan het fonds daar een mening over? Zouden de deelnemers het ermee eens zijn dat die bedrijven niet deugen? En is dat voor hen reden niet meer op Facebook te zijn, geen Google meer te gebruiken, geen boodschappen bij Albert Heijn meer te doen en in ziekenhuizen te weigeren behandeld te worden met Philips-apparaten?
Als je het gedrag van een bedrijf wilt beïnvloeden, zou een kopersstaking heel wat effectiever zijn dan een beleggersstaking. Zeker als je met miljoenen Nederlanders bent zoals het ABP, en het Nederlandse bedrijven betreft. Volgens mij getuigt het gedrag van de deelnemers van een heel andere zienswijze dan die van het bestuur.
Misschien denkt u dat het hele verhaal van het ABP ‘woke’ klinkt. Wees gerust, dat is niet zo. Volgens Van Wijnen is het ‘niet een ideologie of een of ander woke standpunt’. Zou hij werkelijk niet begrijpen hoe onzinnig dat klinkt? Hij belegt honderden miljarden van andermans geld op basis van een eigen wereldbeeld. Wat is dat anders dan ideologie?
In een democratie mag je verwachten dat de wet- en regelgeving ervoor zorgt dat bedrijven zich deugdelijk gedragen. Anders zijn de wetten en regels immers ondeugdelijk, en dan moet je via de politiek proberen de zaken te veranderen. Het ABP-bestuur meent echter dat bijna de helft van de bedrijven waarin het voorheen belegde, en die kennelijk wél aan de wet- en regelgeving voldoen, niet deugt.
Dat is inderdaad niet woke, het is minstens woke in het kwadraat.