Corona update – Waarom overlijden er niet meer mensen?

Ik ben een econoom, niet een viroloog, epidemioloog of anderszins een deskundige op het gebied van de gezondheidszorg. Maar ik ben wel gewend om naar statistieken te kijken, die te combineren en te analyseren.

Wat allereerst opvalt, is hoe sterk het aantal besmettingen in Europa momenteel oploopt en dat Nederland daarbij behoorlijk slecht afsteekt. Bij praatprogramma’s hoor ik zelden een discussie over wat wij verkeerd doen. We moeten toch kunnen leren uit het buitenland, lijkt me. Toen Mark Rutte hiernaar onlangs werd gevraagd, wist hij niets beters te zeggen dan dat hij zielsveel van Nederland houdt. Juist dan zou ik lessen willen trekken uit de ervaringen elders. Toch?

Nederland hoort tot de slechtste leerlingen van de klas. De volgende grafieken geven allemaal het aantal nieuwe besmettingen per 1 miljoen inwoners zien en het is een 7-daags voortschrijdend gemiddelde. Ik heb de schaal in alle vier grafieken gelijk gehouden zodat helder is hoe groot de verschillen tussen landen zijn. De cijfers heb ik gedownload vanuit Refinitiv Datastream. Je gaat bijna denken dat er iets mis is met de cijfers. Ik moet aannemen dat dat niet het geval is.

Bron: Refinitiv Datastream

In het recente verleden heb ik steeds opgemerkt dat het raar is dat het aantal coronabesmetingen in ons land fors oploopt, maar dat het aantal ziekehuisopnames heel laag blijft. Mijn schoonzus die in een ziekenhuis werkt, vertelde me onlangs dat het bij hun veel voller wordt met corona patiënten. Dat stond op gespannen voet met de RIVM cijfers. Ik dacht dat mijn schoonzus zich vergiste, misschien door stress, of dat haar ziekenhuis een uitzondering vormde. Dat bleek niet zo te zijn. Als er iemand rustig en evenwichtig is met een uitstekend beoordelingsvermogen dan is het mijn schoonzus wel. Het RIVM vergiste zich en heeft de cijfers aangepast.

Dit is een grafiek van het aantal ziekenhuisopnames van begin oktober:

En dit is de meest recente grafiek met de herziene cijfers:

Bron: RIVM

Dat scheelt een slok op een borrel. Het is wonderlijk dat niet alleen de meest recente waarden fors naar boven zijn aangepast, ook de waarden rond de piek in maart/april zijn aangepast, zij het die juist naar beneden… Verbazingwekkend! Kennelijk zijn patiënten geherklassificeerd.

De vraag die zich opwerpt is hoe het aantal ziekenhuisopnames momenteel minder dan de helft is van de piek in april terwijl het aantal besmettingen een veelvoud is. Het antwoord is deels het aantal uitgevoerde testen. De besmettingen zijn eigenlijk geen goede graadmeter als het aantal testen sterk uiteenloopt.

Het RIVM publiceert ook een grafiek over rioolwater waarvan wordt vastgesteld hoeveel virusdeeltjes erin zitten. Als je dat goed kunt meten, en als die waarden een goed beeld geven van hoe verspreid het virus is onder de bevolking, dan is dit een interessante maatstaf. De lijn in deze grafiek laat een forse stijging zien. Het niveau is nog wel een stuk lager dan begin april. Enige voorzichtigheid is geboden. Aanvankelijk was het aantal plaatsen waar werd gemeten beperkt.

Bron RIVM

Een andere belangrijke variabele is uiteraard het aantal sterfgevallen. De volgende grafiek laat zien dat het aantal sterfgevallen in Nederland en België weliswaar iets oploopt, maar dat het, in tegenstelling tot het aantal besmettingen, niet veel hoger ligt dan in Duitsland. Hopelijk is dat geen stilte voor de storm.

Bron: Refinitiv Datastream

De vraag die dit alles opwerpt is hoe het komt dat er niet meer mensen overlijden als het aantal besmettingen zo hoog is (ook al is dit wellicht een vertekening), als het rioolwater een fors stijgend aantal virusdeeltjes toont en ook de ziekenhuisopnames toenemen. Het is gissen naar het antwoord, denk ik.

Een belangrijke verklaring kan zijn dat de leeftijd van nieuw besmette personen nu veel lager is dan in april. De sterftekans is bijzonder laag bij personen beneden 60, maar loopt dan snel op. Ik heb geen gegevens van de leeftijdsverdeling in april. Wel is er in recente weken sprake van een verandering. Geleidelijk worden juist weer meer ouderen besmet. Dat kan een voorbode zijn van een toename van het aantal sterfgevallen. De eerste grafiek hieronder stamt van eind augustus, de tweede is een recente. Het absolute aantal en het relatieve deel van het aantal besmette personen van 60 en ouder is duidelijk toegenomen.

Bron: RIVM

Ik kan nog wel twee andere mogelijkheden bedenken waarom het aantal sterfgevallen (vooralsnog) relatief laag blijft. Ten eerste is het mogelijk dat medici beter zijn geworden in de behandeling. Zou goed kunnen.

Een andere mogelijkheid lijkt mij dat het virus minder dodelijk is geworden. Dat zou fijn zijn.

Wat dit alles betekent voor het overheidsbeleid op het gebied van restricties op het openbare leven laat ik graag aan anderen over.