Wat een overwinning van Biden betekent en wat het niet betekent

Gisteren plaatste ik een blog waarin ik beargumenteerde waarom ik denk dat Joe Biden de verkiezingen morgen vrij ruim gaat winnen. Graag merk ik op dat dat slechts een voorspelling is, niet iets dat ik zou wensen of juist niet zou wensen. Het gaat mij er niet om partij te kiezen.

Vandaag wil ik het een en ander delen over wat het betekent als ik gelijk heb. Daarbij wil ik een onderscheid maken tussen politiek en sociaal enerzijds en economisch anderzijds. Eerst maar politiek en sociaal…

Er heeft de laatste jaren in Westerse, democratische samenlevingen een opmerkelijke polarisatie plaatsgevonden. Onder president Trump, die heftige emoties oproept, is de polarisatie bepaald niet verminderd. Maar je kunt Trump niet alle schuld ervan in de schoenen schuiven. Ook in ons land is sprake van polarisatie en wij hebben Trump niet. Vaak vraag ik mij af waar al die boosheid die de drijvende kracht lijkt achter de polarisatie toch vandaan komt. Ik merk bij voorbaat op dat ik niet voor of tegen Trump ben, ik probeer zijn acties slechts te beoordelen en te duiden.

In de kringen waar ik mij begeef, wordt president Trump doorgans gezien als een narcistische, gevaarlijke, leugenachtige idioot die maatschappelijke tegenstellingen alleen maar vergroot. Wanneer hij het veld ruimt, wordt alles beter, zo lijkt de consensus. Zo eenvoudig is het echt niet.

Deze Trumpveroordelaars vergeten naar mijn idee twee zaken. Ten eerste is niet alles wat Trump zegt een leugen en niet alles wat hij doet, is verkeerd. Zo denk ik, bijvoorbeeld, dat het tijd werd dat iemand China eens aanpakte. Ten tweede vergeten de veroordelaars nogal gemakkelijk dat Trump democratisch is gekozen en best veel supporters heeft. Die verdwijnen niet als Trump als president verdwijnt. Democratie moet iets anders zijn dan de (tijdelijke) dictatuur van ‘de helft plus 1’, iets beters.

Een leider voor alle onderdanen

Ik ben ervan overtuigd dat een land gebaat is bij een leider die probeert een leider te zijn van alle mensen in dat land. En dat kun je van Trump moeilijk zeggen. Daar hebben zijn tegenstanders gelijk in. Maar wellicht moeten de Trump-veroordelaars ook eens nadenken over de vraag waarom iemand als Trump toch zoveel supporters heeft. Hoe is het mogelijk, bijvoorbeeld, dat conservatief-Christelijken hem steunen terwijl zijn levenswandel toch allerminst een schoolvoorbeeld is van Bijbelse vroomheid?

Het is natuurlijk gissen naar het antwoord. Ik vermoed dat veel Trump-supporters al langere tijd het gevoel hebben dat een relatief geringe groep invloedrijken bepaalt wat wel en wat niet politiek correct is. Die invloedrijken proberen hun morele kompas bij iedereen op te plakken. Wie dat niet accepteert, wordt verketterd. Daartegen komt men in verzet.

We moeten ons realiseren dat de Democratische partij een zeer brede politieke beweging is. In Nederlandse begrippen beslaat de Democratische partij wellicht een breedte vanaf de linker kant van de VVD tot en met de SP, of tenminste vanaf het CDA tot en met de SP. Daar binnen is Biden heel gematigd. Zo heeft hij nogal nadrukkelijk afstand genomen van opvattingen en voorstellen van de radicale linker vleugel van die partij, zoals vertegenwoordigd door Bernie Sanders, Elizabeth Warren en Alexandria Ocasio-Cortez.  

Biden heeft daarmee naar mijn idee, mocht hij gekozen worden, in ieder geval de kans om meer dan zijn voorganger weer een president voor alle Amerikanen te zijn. Makkelijk zal dat echter niet zijn. Mijn belangrijkste boodschap is hier toch dat de Trump-supporters, hun ideeën en hun voorkeuren niet verdwijnen als Trump de verkiezingen zou verliezen. En Biden moet ook president voor die Amerikanen zijn.

De verkiezingen morgen zijn natuurlijk heel belangrijk, maar nog belangrijker is de vraag hoe de polarisatie weer wat kan worden teruggedrongen. Een democratische samenleving kan niet naar behoren functioneren als politieke tegenstanders elkaar het licht in de ogen niet gunnen. Dat geldt aan beide zijden.

Build Back Better

De kern van het economisch programma van Joe Biden heet Build Back Better. Er komt onder een Biden presidentschap een groot bestedingsprogramma dat erop is gericht de Amerikaanse industrie de koploper in de wereld te maken of te houden (hmmm, klinkt als…). Zo moet er een ‘Buy American’ plan komen waarbinnen de overheid voor USD 400 mrd aan Amerikaanse goederen zal kopen (ook dat klinkt nogal Trump-achtig…). De infrastructuur moet worden versterkt en verduurzaamd. De aanzienlijke kansverschillen tussen etnische groepen moeten worden verminderd en de zorg verbeterd. Bij dat laatste gaat het om ambitieuze doelen ten aanzien van kinderopvang, maar ook om de zorg voor ouderen. Biden wil Obamacare verder uitbouwen.  

Als hij wordt gekozen zal Biden de belastingverlaging van eind 2017 terugdraaien. Dat wil zeggen dat de vennootschapsbelasting weer wordt verhoogd van 21% naar 28% en de belastingverlaging voor hoge inkomens zal weer ongedaan worden gemaakt.

Het minimumloon bedraagt al sinds 2009 USD 7,25 per uur en dat zal onder een presidentschap van Biden geleidelijk worden verhoogd tot USD 15 in 2026. Overigens mogen individuele staten een hoger minimum loon hanteren. In 29 staten is dat reeds het geval, maar nergens is het minimumloon nu al USD 15 per uur.

Hoe dit gaat uitpakken op de economie?

Als de overheidsbestedingen worden opgevoerd zal dat zeer waarschijnlijk een impuls geven aan de bedrijvigheid. In ieder geval zal dat kortstondig het geval zijn. Of de economie er langdurig door naar een hoger plan wordt geduwd is niet op voorhand te zeggen.

Momenteel heeft niemand oog voor het begrotingstekort. Dat beloopt inmiddels zo’n 16% BBP. Wanneer het Coronavirus onder controle is en de economie weer volledig open kan, zal een deel van dit tekort min of meer vanzelf verdwijnen. Maar er zal ongetwijfeld een tekort blijven dat op lange termijn niet houdbaar is. Op dit moment zijn er eigenlijk geen concrete plannen om de overheidsfinanciën dan weer in het gareel te brengen. Wie dan leeft…