Dat is de titel van mijn nieuwste column op investmententofficer.nl en bnr.nl
Hier is de tekst:
Afgelopen woensdag was demissionair minister van Defensie, Ollongren, te gast in BNR’s ‘The Big Five’. Daarin zei ze onder andere dat pensioenfondsen door niet te investeren in wapens “onderdeel van het probleem” zijn geworden. CDA-Kamerlid Derk Boswijk zei bij BNR hetzelfde. Hij zei letterlijk: “We moeten de pensioenfondsen wijzen op hun morele verplichting”.
Dat is heel andere koek dan we de laatste jaren bij voortduring hebben gehoord. Ik val van mijn stoel van verbazing. Jarenlang ben ik bij enkele pensioenfondsen extern lid geweest van de beleggingscommissie. In het kader van duurzaam beleggen werden bedrijven in de wapenindustrie vaak uitgesloten. Bij sommige fondsen gaat dat vrij genuanceerd. Die sluiten ‘slechts’ bedrijven uit die betrokken zijn bij de productie van wapens die onder door Nederland ondertekende internationale verdragen verboden zijn. Andere fondsen sluiten alle wapenproducenten uit. Een overgrote meerderheid sluit bedrijven uit die iets van doen hebben met kernwapens.
In mijn tijd bij die beleggingscommissies heb ik er altijd kritische vragen over gesteld. We moeten onze vrijheid toch verdedigen? En dat moet, helaas, met wapens als afschrikking en in het ergste geval met het gebruik van wapens. Of we het nu leuk vinden of niet, onze vrijheid wordt onder andere beschermd door de afschrikking die uitgaat van de kernwapens van onze NAVO-partners.
Roepende in de woestijn
Ik kan mij eigenlijk niet herinneren dat andere leden van die commissies mij ooit zijn bijgevallen. Zeker de bestuursleden keken mij altijd vriendelijk aan, lieten mij beleefd uitspreken en negeerden vervolgens compleet wat ik had betoogd en de vragen die ik op tafel had gelegd. Ze hielden zich kennelijk bij voorkeur aan de richtlijnen die op aandrang van activisten zijn opgesteld. Nu de wereld een stuk onveiliger blijkt dan we kennelijk dachten, komt er wat in beweging.
Of het werkelijk veel uitmaakt voor de kracht van onze defensie of pensioenfondsen al dan niet in wapenproducenten beleggen, is geen uitgemaakte zaak. Maar dat de politiek zich nu zo nadrukkelijk uitspreekt is opmerkelijk. Nog opmerkelijker is dat die pensioenfondsbestuurders kennelijk vasthouden aan hun oude beleid. De oorlog in Oekraïne woedt al twee jaar! Bij pensioenfondsen ben ik niet meer actief en ik vraag me af of het al dan niet beleggen in wapenproducenten in die twee jaar überhaupt op de agenda heeft gestaan. In navolging van Hillary Clinton en Sigrid Kaag zeg ik: “wie zijn die mensen in hemelsnaam?”. Is deze oproep van de politiek nu echt nodig? Kunnen de bestuurders van pensioenfondsen zelf ook niet een beetje nadenken?
Op de website van het ABP staat een ‘uitsluitingenlijst’. Daaruit blijkt dat het grootste pensioenfonds in ons land alleen bedrijven uitsluit die betrokken zijn bij de tabaksproductie, de productie van clusterwapens, antipersoonmijnen en nucleaire wapens.
Toegeven aan druk of zelf nadenken?
Producenten van fossiele bedrijven komen niet voor op de uitsluitingenlijst. Dat verbaast mij. Het ABP trekt zich immers terug uit beleggingen in producenten van fossiele energie. In 2022 daalden hun liquide beleggingen in fossiele bedrijven van EUR 8,5 mrd naar EUR 0,9 mrd. Wel waren er eind 2022 nog voor EUR 5,6mrd aan illiquide beleggingen in zulke bedrijven.
Natuurlijk heeft een pensioenfonds een formeel beleid ten aanzien van uitsluitingen. Daartoe hanteert het ABP vier criteria. Het eerste luidt dat het product per definitie schadelijk is voor mensen. Het vierde luidt dat er geen nadelige gevolgen zouden zijn als het product er niet meer zou zijn. Hoe je dat kunt zeggen van wapens die onze vrijheid beschermen, is mij compleet onduidelijk. En hoe je het kunt zeggen van fossiele energie is zo mogelijk nog onduidelijker.
Pensioenfondsbesturen laten hun oren nog altijd hangen naar activisten. Af en toe eens zelf nadenken kan geen kwaad. Dat een D66-politica en een CDA-politicus de pensioenfondsen nu oproepen om dat toch vooral op het gebied van wapens eens te doen, spreekt boekdelen.