Eigenlijk was ik niet van plan nog een ‘weekly’ te schrijven dit jaar. Maar ik zit op Schiphol op een vlucht te wachten waarvan ik niet weet of die wel zal gaan. Al die annuleringen en vertragingen leiden tot een hoop stress en dat brengt niet in alle mensen het beste naar boven.
Nu ik toch schrijf, wil ik lezers van mijn stukken danken voor hun belangstelling en steun. Ik wens iedereen fijne feestdagen en een mooi 2024! Een speciaal woord van dank richt ik graag aan Bert en Gerard, mijn twee trouwe ‘meelezers’ en oud-studiegenoten, die mij wekelijks behoeden voor blunders en kleinere fouten, mijn taalgebruik verbeteren en mij voortdurend challengen. Deze tekst hebben ze overigens niet van commentaar voorzien. Ze hebben een snipperdag.
Misschien is het wel toepasselijk om het jaar te eindigen met een kort commentaar op de cliff hanger waarmee financiële markten de jaarwisseling tegemoet gaan: hoe sterk zal de rente volgend jaar worden verlaagd door de Fed en de ECB?
Drie of zes?
De laatste zogeheten ‘dot plot’ van de Fed suggereert dat de Amerikaanse centrale bank zelf verwacht de rente drie keer te verlagen in het nieuwe jaar. De markt heeft zes (!) renteverlagingen ingeprijsd. DNB-president Knot zegt dat de ECB de rente zeker niet zal verlagen voor het midden van 2024.
Mijn korte commentaar is zelf ook weer een cliff hanger. Is het denkbaar dat de Fed (en de ECB?) de rente significant meer heeft verhoogd dan nodig om de inflatie onder controle te brengen en daarom eerder zes dan drie renteverlagingen zal (moeten) doorvoeren? De gedachte achter ‘excessieve renteverhogingen’ is het volgende.
De inflatie waarmee we de laatste jaren zijn geconfronteerd is anders van karakter dan in eerdere fases van hoge inflatie. Het verschil is dat logistieke verstoringen in dit geval een belangrijke drijver waren, terwijl dat eerder niet het zo was. Centrale banken dachten aanvankelijk dat het probleem zich daarom zelf zou oplossen, want die logistieke verstoringen zouden tijdelijk zijn. Toen het inflatieproces zich verbreedde en verhevigde kwamen ze alsnog doortastend in actie. Inmiddels daalt de inflatie snel, mede doordat de aanbodkant van de economie zich heeft hersteld en genoemde verstoringen zijn verdwenen.
Je kunt misschien betogen dat er helemaal geen rentestijging nodig was om dat deel van de inflatie onder controle te brengen, al is het natuurlijk de vraag of je zo’n onderscheid kunt maken.
Geen recessie
Wat je wel kunt zeggen, is dat als de Fed de rente ‘te veel’ heeft verhoogd dat zichtbaar moet zijn in de economie. Dan verwacht je een aanzienlijke groeivertraging of zelfs een recessie. Die heeft zich dit jaar niet voorgedaan. Toch is dat niet het hele verhaal. Het begrotingsbeleid heeft de Amerikaanse economie dit jaar een forse impuls gegeven en huishoudens hadden in de pandemie behoorlijke buffers opgebouwd waarop ze konden interen. Deze twee factoren hebben het restrictieve monetaire beleid dit jaar feitelijk tegengewerkt.
Inmiddels gaat van het begrotingsbeleid geen stimulerende impuls meer uit op de bedrijvigheid en het is de vraag hoeveel verder gezinnen kunnen interen op eerder opgebouwde spaarpotten. Daarnaast nemen de betalingsproblemen op verschillende soorten schulden momenteel snel toe. Dat zou een signaal kunnen zijn dat het beleid veel restrictiever is dan verondersteld.
Als het inderdaad zo is dat de Fed de rente te veel heeft verhoogd dan zal zullen we dat waarschijnlijk snel genoeg merken en een forse groeivertraging meemaken. In dat geval zal de Fed de rente eerder zes keer dan drie keer verlagen. De ECB zal wel meer treuzelen.
Maar zoals gezegd, dit is een cliff hanger…